Sosyal Güvenlik Kurumundan:
5510 SAYILI KANUNUN 4 ÜNCÜ MADDESÄ°NÄ°N BÄ°RÄ°NCÄ° FIKRASININ (a) VE (b) BENTLERÄ°
KAPSAMINDAKÄ° SÄ°GORTALILAR Ä°LE SADECE GENEL SAÄžLIK SÄ°GORTASINA
TABÄ° SÄ°GORTALILARIN PRÄ°ME ESAS TUTULACAK KAZANÇLARINA
DAÄ°R TEBLÄ°Äž
|
Resmi Gazete Sayısı
|
27011
|
|
Resmi Gazete Tarihi
|
28.09.2008
|
1- Genel Açıklamalar
BilindiÄŸi üzere, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel SaÄŸlık Sigortası Kanununun “Prime esas kazançlar” baÅŸlıklı80 inci maddesinin birinci fıkrasında; Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların, ikinci fıkrasında; 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların, aynı maddenin dördüncü fıkrasında ise; sadece genel saÄŸlık sigortasına tabi sigortalıların prime esas tutulacak kazançları belirtilmiÅŸtir.
Sözkonusu hükümlerin uygulanmasına iliÅŸkin 28/8/2008 tarihli ve 26981 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sosyal Sigorta Ä°ÅŸlemleri YönetmeliÄŸinde, prime esas tutulacak kazançlar, “Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları” baÅŸlıklı 103 üncü, “Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları” baÅŸlıklı 104 üncü ve “Yalnızca genel saÄŸlık sigortasına tabi olanların prime esas aylık kazançları” baÅŸlıklı 106 ncı maddelerinde düzenlenmiÅŸtir.
Sözkonusu hükümler baÄŸlamında, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında bulunan sigortalılar ile yalnızca genel saÄŸlık sigortasına tabi olanların prime esas tutulacak ve tutulmayacak kazançları aÅŸağıda açıklanmıştır.
2- 5510 sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) Bendi Kapsamındaki Sigortalılar Yönünden
2.1- Prime esas tutulacak kazançlar:
2.1.1- Ücret ve ücret niteliÄŸindeki kazançların prime tabi tutulması;
5510 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin 12 numaralı bendinde ücret, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliÄŸi taşıyan brüt tutar olarak tanımlanmıştır.
4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanununun 32 nci maddesinde ise, genel anlamda bir kimseye bir iÅŸ karşılığında iÅŸveren veya üçüncü kiÅŸiler tarafından saÄŸlanan ve para ile ödenen tutar olarak tanımlanmıştır.
Yine 4857 sayılı Kanununun, 41, 42 ve 43 üncü maddeleri uyarınca yapılan fazla çalışmalar ve 46 ncı maddesi uyarınca hak kazanılan hafta tatili ile 47 nci maddesi uyarınca ulusal bayram ve genel tatil günleri için ücret, 57 nci maddesi uyarınca hak kazanılan yıllık izin ücreti, 70 inci maddesi uyarınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanan, Hazırlama Tamamlama ve Temizleme Ä°ÅŸleri YönetmeliÄŸinin 15 inci maddesi uyarınca yapılan hazırlama, tamamlama ve temizleme iÅŸleri için de artırımlı ücret ödenmektedir.
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların yukarıda açıklanan ücretlerinin prime esas kazanca dahil edilebilmesi için Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre hak edilmesi yeterli olup, sigortalıların ay içindeki prime esas kazanç tutarlarının hesaplanması sırasında, sözkonusu ücretlerin, ödenip ödenmediÄŸine veya ne zaman ödendiÄŸine bakılmaksızın, hak edildiÄŸi ayın prime esas kazancına dahil edilmek suretiyle prime tabi tutulması gerekmektedir.
Örnek 1 - 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki (D) sigortalısının 2008/Ekim ayına ait aylık brüt ücretinin 700,00 YTL olduÄŸu, sözkonusu ayda yapmış olduÄŸu fazla çalışmaya istinaden 100,00 YTL tutarında fazla mesai ücretine hak kazandığı ve 700,00 YTL tutarındaki ücretin 2008/Kasım ayında, 100,00 YTL tutarındaki fazla mesai ücretinin ise 2008/Aralık ayında ödendiÄŸi varsayıldığında, bahse konu sigortalının aylık ücreti ile fazla mesai ücretinin hangi tarihte ödendiÄŸi üzerinde durulmaksızın, 2008/Ekim ayına iliÅŸkin olarak düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesinde, prime esas kazanç tutarı 800,00 YTL olarak Kuruma bildirilecektir.
Buna karşın, sigortalıların hak kazanıp da kullanmadıkları yıllık izin sürelerine ait ücretlerin hizmet akdinin feshinden sonra ödenmesi halinde, 4857 sayılı Kanunun 59 uncu maddesine göre akdin feshedildiÄŸi tarihte hak kazanıldığı nazara alınarak, bu nitelikteki yıllık izin sürelerine iliÅŸkin ücretler akdin feshedildiÄŸi ayın kazancına dahil edilecektir.
Örnek 2- 2007 yılında hak kazanmış olduÄŸu yıllık iznini kullanmayan (B) sigortalısının 2008/Åžubat ayında iÅŸten ayrıldığı varsayıldığında, sözkonusu sigortalının izin ücretinin hangi tarih itibariyle ödeneceÄŸi üzerinde durulmaksızın bahse konu sigortalının hak kazanmış olduÄŸu yıllık izin ücreti 2008/Åžubat ayına ait prime esas kazanca dahil edilecektir.
DiÄŸer taraftan,
- Toplu iÅŸ sözleÅŸmeleri uyarınca veya kamu kurum ve kuruluÅŸlarında çalışan ve toplu iÅŸ sözleÅŸmesi dışında kalan personel ile toplu iÅŸ sözleÅŸmesine tabi olmakla birlikte sendikalara üye olmamaları nedeniyle özel sektöre ait iÅŸyerlerinde sözleÅŸme kapsamında bulunmayan personele geriye yönelik olarak ücret farkı ödenmesine karar verilmesi halinde, sözkonusu ücret farkları, iliÅŸkin oldukları ayların,
- Toplu iÅŸ sözleÅŸmesi hükümlerinin uygulandığı iÅŸyerlerinde, bir aydan fazla istirahat alan sigortalılara, Kurumumuzca ödenen geçici iÅŸ göremezlik ödeneÄŸinin yanı sıra iÅŸverenlerce de toplu iÅŸ sözleÅŸmelerine dayanılarak istirahatlı bulunan süre için ayrıca ücret ödenmesi durumunda, bu ücretler istirahatlı bulunulan ayların,
kazancına dahil edilerek prime tabi tutulacaktır.
Örnek 3- Özel nitelikteki bir iÅŸyerinde 2008/Ekim ayında imzalanan toplu iÅŸ sözleÅŸmesine istinaden geriye yönelik olarak 2008/Ocak ila Eylül dönemi aylarına iliÅŸkin her bir ay için 100,00 YTL ücret farkı ödenmesine karar verildiÄŸi varsayıldığında, bu ücret farklarına iliÅŸkin ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgeleri 2008/Ocak ila Eylül dönemi aylarının prime esas kazançlarına dahil edilecektir.
2.1.2- Ücret ve ücret niteliÄŸi dışındaki kazançların prime tabi tutulması;
a) Hizmet akdi devam eden sigortalılar yönünden;
Sigortalıların prime esas tutulacak kazançlarının hesaplanması sırasında, ücret ve ücret niteliÄŸi dışındaki kazançlar öncelikle ödendiÄŸi ayın kazancına dahil edilecektir.
Toplu iÅŸ sözleÅŸmelerine tâbi iÅŸyerlerinde ve kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden sonradan ödenen, ücret ve ücret niteliÄŸi dışındaki kazançlar da yine ödendiÄŸi ayın kazancına dahil edilecektir.
Ancak, prime esas kazanca dahil edilmesi gereken bu nitelikteki ödemelerin yapıldığı ayda prime esas kazanç üst sınırının aşılması nedeniyle prime tabi tutulamaması halinde, sözkonusu ödemeler, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan baÅŸlanarak iki ayı geçmemek üzere prime esas kazancın üst sınırının altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilerek prime tabi tutulacaktır.
b) Hizmet akdi sona ermiÅŸ olan sigortalılar yönünden
Toplu iÅŸ sözleÅŸmelerine tâbi iÅŸyerleri iÅŸverenlerince veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduÄŸu bir tarihte ödenmesi durumunda, ücret dışındaki bu ödemeler 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırları da nazara alınmak suretiyle prime esas kazancın tâbi olduÄŸu en son ayın kazancına dahil edilecektir.
2.1.3- Hizmet akdinin feshinin geçersizliÄŸi halinde yapılacak ödemeler:
Ä°ÅŸ Kanununun uygulandığı otuz veya daha fazla iÅŸçi çalıştırılan iÅŸyerlerinde en az altı aylık kıdemi bulunan iÅŸçinin belirsiz süreli iÅŸ sözleÅŸmesinin geçerli sebep gösterilmeden veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı iÅŸ mahkemesince veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliÄŸine karar verilmesi halinde;
Ä°ÅŸçiyi baÅŸvurusu halinde bir ay içinde iÅŸe baÅŸlatmayan iÅŸverence iÅŸçiye ödenen ve mahkeme veya özel hakemce belirlenen en az dört, en çok sekiz aylık ücreti tutarındaki tazminatın, niteliÄŸi itibariyle ücret sayılabilecek bir kazanç durumunda olmaması ve iÅŸe baÅŸlatılmayan sigortalının sigortalılık niteliÄŸinin de kalmaması nedeniyle anılan tazminat tutarı prime tabi tutulmayacaktır.
Feshin geçersizliÄŸine dair mahkeme veya özel hakem kararının kesinleÅŸtirilmesine kadar iÅŸçiye çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar doÄŸmuÅŸ bulunan ücret ve diÄŸer hakların da iÅŸverenin iÅŸçiyi iÅŸe baÅŸlatması veya baÅŸlatmamasına bakılmaksızın ödeneceÄŸinden, bu düzenleme ile, feshin geçersizliÄŸine dair karar alan iÅŸçiyi, iÅŸe baÅŸlatıp baÅŸlatmama konusunda iÅŸverene verdiÄŸi inisiyatife karşılık iÅŸçiye en çok dört aya kadar doÄŸmuÅŸ bulunan ücret ve diÄŸer haklarının ödenmesini hüküm altına alarak korumuÅŸ, sözleÅŸmenin fesih tarihini, en çok dört aya kadar ileri bir tarihe atmış bulunmaktadır.
Buna göre, iÅŸçinin iÅŸe iadesi için kesinleÅŸen mahkeme veya özel hakem kararının kendisine tebliÄŸinden itibaren on iÅŸ günü içinde iÅŸe baÅŸlamak üzere baÅŸvurmuÅŸ olması kaydıyla, iÅŸe baÅŸlatılsın veya baÅŸlatılmasın bu nitelikteki iÅŸçilere çalıştırılmayan süre için ödenen en çok dört aya kadar ücret ve diÄŸer haklar, akdin feshedildiÄŸi aydan baÅŸlanılarak ilgili ayların prime esas kazançlarına dahil edilerek iÅŸsizlik sigortası primi de dahil olmak üzere tüm sigorta kollarına ait primler kesilecek ve bu süreler hizmetten sayılacaktır.
Öte yandan, iÅŸçi iÅŸe baÅŸlatıldığında bildirim süresine ait (ihbar) ücreti ile kıdem tazminatı peÅŸin olarak ödenmiÅŸ ise iÅŸçiye ödenecek en çok dört aya kadar olan ücret ve diÄŸer alacaklarından mahsup edileceÄŸinden, 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesi uyarınca bildirim süresine ait (ihbar) ücret ile kıdem tazminatının prime tabi tutulmaması nedeniyle iÅŸçiye iÅŸe baÅŸlatılması halinde ödenecek en çok dört aya kadar olan ücret ve diÄŸer hakları mahsup edilmemiÅŸ haliyle prime tabi tutulacak ve bu süreler prim ödeme gün sayısından sayılacaktır.
2.1.4- Sigortalıların idari yargı kararlarına istinaden görevlerine iade edilmesi üzerine yapılacak iÅŸlem:
BilindiÄŸi gibi, Anayasa ile tanınan, kamu hizmetinin gerektirdiÄŸi asli ve sürekli görevleri yürütmek üzere “diÄŸer kamu görevlilerinin” çalıştırılması, bu kiÅŸilerin “atanma, görev, yetki, her türlü özlük hakları ile hukuki durumlarının kanunlarla düzenlenmesi” esasının sonucu olarak bazı kiÅŸiler; toplu iÅŸ sözleÅŸmesi ile istihdam edilen ve iÅŸ hukuku kurallarına baÄŸlı bulunan iÅŸçilerden farklı olarak idare hukuku içinde yer almaktadırlar.
Bu nedenle, bazı iÅŸyerlerinin hukuki statüleri, hangi istihdam ÅŸeklinde personel çalıştırılacağını belirtmekte ve bunlardan bir kısmı, memur ya da iÅŸçi statüsünde olmayan sözleÅŸmeli personel niteliÄŸini taşımaktadır. Kamu hizmeti görevi yapan bu durumdaki personel ile iÅŸveren arasındaki iliÅŸkiden doÄŸan uyuÅŸmazlıklar da idari yargının görev alanına girmektedir.
Bu durumdaki personelin görevlerine iÅŸverenlerince son verilmesi veya iÅŸten uzaklaÅŸtırılması üzerine görevlerine iadesi amacıyla idari yargı nezdinde açılan davalar üzerine anılan mahkemelerce yürütmenin durdurulmasına karar verilmesi durumunda, esas hakkında karar verilinceye kadar eski, yani idari iÅŸlemin tesisinden önceki durumun devamı saÄŸlanmaktadır. Ä°dareler bu kararların gereklerine göre ve gecikmeksizin iÅŸlem yapmaya veya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu konudaki ana kural, yürütmenin durdurulması kararının geriye yürür biçimde sonuç doÄŸurması, dava konusu iÅŸlemin yapıldığı andan önceki durumun geri gelmesidir.
Aynı ÅŸekilde, kamu personeli durumunda olan bir kimsenin iÅŸverence görevine son verilmesi üzerine iÅŸveren (idare) aleyhine açtığı iptal davası sonucunda mahkemece iÅŸlemin iptaline karar verilmiÅŸse, idarece yapılmış idari iÅŸlem ve buna baÄŸlı olarak yapılmış diÄŸer iÅŸlemlerin eski durumuna getirilmesi gerekmektedir.
Ä°ptal davası sonucunda iptal veya göreve iade kararı verilmesiyle yasa gereÄŸi, kiÅŸinin görevde olmadığı sürelerdeki hakları kendisine verilmekte, ücreti ödenmekte ve kiÅŸinin bu idari davadan önceki durumu iÅŸverence (idarece) saÄŸlanmaktadır.
Bu bakımdan, idari yargı tarafından verilen kararlara istinaden sigortalılara fiilen çalışmadıkları süreler için ücret ve benzeri nitelikte ödeme yapılması halinde; ücretler, iliÅŸkin olduÄŸu aylara maledilmek, ücret dışındaki diÄŸer ödemeler ise ödendiÄŸi ayın kazancına dahil edilmek suretiyle prime tabi tutulacaktır.
2.1.5- Prime esas kazancın üst sınırını aÅŸan ücret dışındaki ödemeler:
BilindiÄŸi gibi, ücret dışında sigortalılara ödenmekte olan prim, ikramiye gibi her türlü ödemeler, ödemenin yapıldığı ayın kazancına dahil edilerek prime tabi tutulmaktadır. Ancak, sözü geçen ödemelerin ücret ile birleÅŸtirilerek prime tabi tutulması durumunda, bazı sigortalıların aylık prime esas kazançları, prime esas kazancın üst sınırını aÅŸabilmektedir.
Bu durumda, sigortalılara, ücretinin yanı sıra prime esas kazanca dahil edilebilecek nitelikte ücret dışında ödeme yapılması halinde, bu nitelikteki kazançlar, prime esas kazanç aylık üst sınırı aşılmamak kaydıyla prime tabi tutulacak, buna karşın her iki kazanç toplamının üst sınırı aÅŸması halinde, ücret dışındaki ödemenin üst sınırı aÅŸan kısmı, 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesi hükmü de dikkate alınarak en fazla takip eden iki ayın prime esas kazanç tutarına dahil edilecektir.
Örnek- Aylık brüt ücreti 3.000,00 YTL olan (D) sigortalısına, 2008/Ekim ayında brüt 4.000,00 YTL ikramiye ödendiÄŸi varsayıldığında, 01/07/2008 – 31/12/2008 tarihleri arasında aylık kazanç üst sınırı 4.151,70 YTL olduÄŸu nazara alınarak bahse konu sigortalının,
2008/Ekim ayındaki prime esas kazancı 3.000 YTL ücret + 1.151,70 ikramiye = 4.151,70
2008/Kasım ayındaki prime esas kazancı 3.000YTL ücret + 1.151,70 ikramiye = 4.151,70
2008/Aralık ayındaki prime esas kazancı 3.000YTL ücret +1.151,70 ikramiye = 4.151,70,
olarak Kuruma bildirilecek,
1.151,70 X 3 = 3.455,10 prime esas kazanca dahil edilen ikramiye,
4.000,00 – 3.455,10 = 544,90 YTL tutarındaki ikramiye ise prime esas kazanca dahil edilmemiÅŸ olacaktır.
DiÄŸer taraftan, sigortalılara, çeÅŸitli nedenlerle (ücretsiz izin, istirahat gibi) ay içinde çalışmasının bulunmadığı ve ücret ödenmediÄŸi aylarda prime esas kazanca dahil olacak nitelikte ücret dışında bir ödeme yapılması halinde, ücret dışındaki bu ödemeler, ödemenin yapıldığı ayda sigortalının prim ödeme gün sayısının bulunmaması nedeniyle ödemenin yapıldığı tarihi takip eden iki ayı geçmemek üzere ilgili ayların prime esas kazancına dahil edilecektir. Ancak ödemenin yapıldığı tarihi takip eden iki ayda da ücret ödemesine hak kazanılmadığı durumlarda, ücret dışındaki bu ödemeler prime esas kazanca dahil edilemeyecektir.
2.1.6- Kanunda istisna olarak sayılmayan diÄŸer ödemeler:
5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde, (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın, tüm ödemelerin prime tabi tutulacağı ve diÄŸer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiÄŸine dair muafiyet ve istisnaların bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmayacağı, öngörülmüÅŸtür. Bu bakımdan, sigortalıların yakacak, temizlik, aydınlatma ve benzeri nitelikteki giderleri için yahut tahsil veya mesken yardımı gibi kanunda ismen sayılmayan nedenlerle yapılan ödemeler, ödemenin yapıldığı aydaki prime esas kazanca dahil edilecektir.
Öte yandan, Kanundaki bu hükme istinaden, 6772 sayılı Devlet ve Ona BaÄŸlı Müesseselerde Çalışan Ä°ÅŸçilere Ä°lave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanun’a istinaden ödenmekte olan ikramiyeler ile ilave tediyeler prime tabi tutulacağı gibi, 4857 sayılı Kanunun 61 inci maddesindeki istisnai hüküm üzerinde durulmaksızın hak kazanıldığı halde kullanılmayan yıllık izin süresi için ödenecek ücretlerden de kısa vadeli sigorta kolları primi kesilecektir.
2.2- Kısmen prime tabi tutulacak kazançlar:
2.2.1 - Yemek paraları:
Sigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin, iÅŸyerinde veya müÅŸtemilatında yemek verilmemesi ÅŸartıyla, fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için belirlenen günlük asgari ücretin % 6 sının, yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarı, aylık prime esas kazançların tespitinde dikkate alınmayacak, dolayısıyla bu tutardan prim kesilmeyecektir.
Bu durumda, yemek parası adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar,
Brüt Günlük Asgari Ücret X % 6 X (Ay içinde Fiilen Çalışılan gün sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı = Ä°stisna Tutarı,
Ödenen Yemek Parası – Ä°stisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Parası,
Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.
Öte yandan, sigortalılara ay içinde yemek parası olarak nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları iÅŸyerinin dışında yemek üretimi yapan baÅŸka firma veya ÅŸahıslar tarafından (örneÄŸin yemek kuponu karşılığında) gerek iÅŸyerinde, gerekse iÅŸyerinin dışında yemek verilmesi halinde, iÅŸverenlerce bu firma veya ÅŸahıslara fatura karşılığında yemek bedeli olarak ödenen fatura bedelleri prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
2.2.2- Çocuk zammı:
Sigortalıya çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerden, sigortalı veya isteÄŸe baÄŸlı sigortalı sayılmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık baÄŸlanmamış olan çocuklarından 18 yaşını, lise ve dengi öÄŸrenim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî EÄŸitimi Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ya da iÅŸletmelerde meslekî eÄŸitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öÄŸrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın 5510 sayılı Kanuna göre malûl olduÄŸu tespit edilen evli olmayanlarından en fazla iki çocuÄŸa kadar (iki çocuk dahil) olanları için, sigortalının hizmet akdinin devam etmesi ÅŸartıyla fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın iki çocuÄŸu geçmemek kaydıyla, çocuk başına her yıl belirlenen aylık asgari ücretin %2'si oranındaki tutarı, aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.
Bu durumda, çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;
Brüt Aylık Asgari Ücret X % 2 X Çocuk Sayısı (Ä°ki ÇocuÄŸa Kadar) = Ä°stisna Tutarı,
Ödenen Çocuk Zammı – Ä°stisna Tutar = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Çocuk Zammı,
Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.
2.2.3- Aile zammı (yardımı):
Sigortalılara aile zammı adı altında yapılacak ödemelerin, sigortalının hizmet akdinin devam etmesi ÅŸartıyla fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın, sigortalının eÅŸinin 5510 sayılı Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek ÅŸekilde çalışmaması ve Kurumdan gelir veyahut aylık almaması durumunda, 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin %10'u oranındaki tutar aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.
Bu durumda, aile zammı adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;
Brüt Aylık Asgari Ücret X % 10 = Ä°stisna Tutarı,
Ödenen Aile Zammı – Ä°stisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Aile Zammı,
Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.
DiÄŸer taraftan, sigortalılara yemek parası ile çocuk ve aile zamlarının yıllık olarak bir defada ödenmesi halinde, bu defa ödemenin yapıldığı tarihteki asgari ücret üzerinden,
Yemek parası için;
Brüt Günlük Asgari Ücret X % 6 X (Yıl Ä°çinde Fiilen Çalışılan Gün Sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı = Yıllık Ä°stisna Tutarı,
Yıllık Olarak Ödenen Yemek Parası – Yıllık Ä°stisna Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Parası,
Çocuk zammı için;
Brüt Aylık Asgari Ücret X % 2 X Çocuk Sayısı (Ä°ki ÇocuÄŸa Kadar) X 12 Ay = Yıllık Ä°stisna Tutarı,
Yıllık Olarak Ödenen Çocuk Zammı – Yıllık Ä°stisna Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Çocuk Zammı,
Aile zammı için ise,
Brüt Aylık Asgari Ücret X % 10 X 12 Ay = Yıllık Ä°stisna Tutarı
Yıllık Olarak Ödenen Aile Zammı – Yıllık Ä°stisna Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Aile Zammı,
Formülü vasıtasıyla ödemenin yapıldığı ayın kazancına dahil edilecektir.
2.2.4- Ä°ÅŸverenler tarafından sigortalılar için özel saÄŸlık sigortalarına ve bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen Özel SaÄŸlık Sigortası Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Payları Tutarları:
5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, “… iÅŸverenler tarafından sigortalılar için özel saÄŸlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgarî ücretin % 30’unu geçmeyen özel saÄŸlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tâbi tutulmaz.” denilmektedir.
Buna göre, sigortalı adına ay içinde özel saÄŸlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında iÅŸverence yapılan ödemeler toplamının aylık asgari ücretin % 30’una isabet eden kısmı prime esas kazanca dahil edilmeyecek, kalan tutar ise ödendiÄŸi ayın prime esas kazancına dahil edilecektir.
Bu durumda, özel saÄŸlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında iÅŸverenlerce yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;
Brüt Aylık Asgari Ücret X % 30 = Ä°stisna Tutarı,
Özel SaÄŸlık Sigortası Primi + Bireysel Emeklilik Katkı Payı – Ä°stisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Özel SaÄŸlık Sigortası Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Payı Tutarı,
Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.
Örnek - 2008/Ekim ayında (A) sigortalısı için iÅŸverence brüt 200,00 YTL özel saÄŸlık sigortası primi ve brüt 100,00 YTL bireysel emeklilik katkı payı ödendiÄŸi varsayıldığında, bu tarihte yürürlükte bulunan asgari ücret de 638,70 YTL olduÄŸundan,
638,70 X 30 % = 191,61 YTL istisna tutarı,
200,00 YTL + 100,00 YTL = 300, 00 YTL
300,00 YTL – 191,61 = 108,39 YTL 2008/Ekim ayın prime esas kazancına dahil edilecektir.
Buna karşın, sigortalının özel saÄŸlık sigortası ve bireysel emeklilik katkı payının ödendiÄŸi aydaki prime esas kazancının, 82 inci maddeye istinaden belirlenen prime esas kazanç üst sınırının üzerinde olması halinde, sözkonusu özel saÄŸlık sigortası ve bireysel emeklilik katkı payları takip eden iki ayda üst sınır aşılmamak kaydıyla prime esas kazancına dahil edilecektir.
Sigortalı adına iÅŸveren tarafından yalnızca özel saÄŸlık sigortası primi veya yalnızca bireysel emeklilik katkı payı ödenmiÅŸ olması durumunda ise, prime esas kazanca dahil edilecek tutar, ödenen özel saÄŸlık sigortası primi veya bireysel emeklilik katkı payı üzerinden %30 oranındaki istisna tutarının düÅŸülmesi suretiyle hesaplanacaktır.
2.3 - Prime tabi tutulmayacak kazançlar:
2.3.1- Ayni yardımlar;
BilindiÄŸi gibi, bazı iÅŸverenlerce sigortalılara zaman zaman mal olarak (örneÄŸin, yaÄŸ, un, ayakkabı, elbise gibi) ayni yardımlar yapılmaktadır.
Sözü geçen ve mal olarak yapılan yardımlar, tutarları üzerinde durulmaksızın, prime esas kazançlara dahil edilmeyecektir. Ancak, ayni yardımların sigortalılara nakden ödenmesi halinde (örneÄŸin yaÄŸ parası, un parası, ayakkabı parası gibi) prime tabi tutulması gerekmektedir.
2.3.2- Ölüm, doÄŸum ve evlenme yardımları;
Ölüm, doÄŸum ve evlenme hallerinde yapılan yardımlar, miktarı ne olursa olsun, prime esas kazançların hesabında dikkate alınmayacaktır.
Sigortalının anne ve babası, eÅŸi veya çocuÄŸunun ölümü halinde sigortalıya verilen ölüm yardımı ile sigortalının evlenmesi veyahut çocuÄŸunun olması halinde iÅŸveren tarafından yapılan doÄŸum ve evlenme yardımları prime esas kazançların hesabına dahil edilmeyecektir.
2.3.3- Görev yollukları;
Görev yolluklarından ne anlaşılması gerektiÄŸi, iÅŸverenlerin sigortalılar için ödediÄŸi yollukların neleri kapsadığı, 6245 sayılı Harcırah Kanununun 3 üncü maddesinde açıklanmıştır.
Buna göre, anılan maddede belirtilen yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer deÄŸiÅŸtirme masrafı niteliÄŸinde yapılan ödemeler yolluk kapsamındadır.
Bu bakımdan, sigortalılara bireysel iÅŸ sözleÅŸmesine veya toplu sözleÅŸmeye dayanılarak ve iÅŸveren tarafından sigortalının geçici bir görevle baÅŸka yere gönderilmesi veya görev yerini deÄŸiÅŸtirmesi dolayısıyla verilen ve yolluk kavramına giren ödemeler prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
2.3.4- Seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, Ä°ÅŸ Sonu Tazminatı veya Kıdem Tazminatı Mahiyetindeki Toplu Ödemeler ve KeÅŸif Ücreti;
Görevleri gereÄŸi sigortalılara ödenen seyyar görev tazminatı, iÅŸ akdinin feshi veya çeÅŸitli sebeplerle iÅŸten ayrılan iÅŸçilere iÅŸveren tarafından bir defaya mahsus olmak üzere ödenen kıdem tazminatı, iÅŸ sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödemeler ve keÅŸif ücreti; prime tabi tutulması gereken ödemeler kapsamında olmadığından, prime esas kazancın hesaplanması sırasında dikkate alınmayacaktır.
Ancak, yukarıda belirtilen ödemeleri kanıtlayıcı nitelikteki belgeler, gerektiÄŸinde denetim elemanlarına ibraz edilecektir.
2.3.5- İhbar tazminatı;
4857 sayılı Kanunun 17 nci maddesinde, belirsiz süreli iÅŸ sözleÅŸmelerinin feshinden önce durumun diÄŸer tarafa bildirilmesi gerektiÄŸi, iÅŸçinin kıdemine göre deÄŸiÅŸen süreler sonunda iÅŸ sözleÅŸmesinin feshedilmiÅŸ sayılacağı, bildirim ÅŸartına uymayan tarafın, bildirim süresine iliÅŸkin ücret tutarında tazminatı (ihbar tazminatı) ödemek zorunda olduÄŸu belirtilmiÅŸtir. Bu durumda sigortalının iÅŸyeri ile hukuki iliÅŸkisi iÅŸ sözleÅŸmesinin feshi ile sona ermiÅŸ olduÄŸundan, ödenen tazminat, ücret niteliÄŸinde olmadığı için prime esas kazanca da dahil edilemeyecektir.
Ayrıca, iÅŸverenin bildirim ÅŸartına uymaması veya bildirim süresine ait ücreti peÅŸin ödeyerek sözleÅŸmeyi feshetmesi, 4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanununun 18, 19, 20 ve 21 inci maddeleri hükümlerinin uygulanmasına engel teÅŸkil etmeyeceÄŸinden, Ä°ÅŸ Kanununun 18 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulama alanı dışında kalan iÅŸçilerin iÅŸ sözleÅŸmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiÄŸi durumlarda iÅŸçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenmesi gerekmektedir. Bu durumda da iÅŸçinin iÅŸyeri ile olan hukuki bağı, iÅŸ sözleÅŸmesinin feshi ile sona erdiÄŸinden, iÅŸçiye ödenen kötü niyet tazminatı prime esas kazanca da dahil edilemeyecektir.
Ancak, iÅŸçiye bildirim süresince iÅŸ araması için belli bir süre izin verilmesi Ä°ÅŸ Kanununun gereÄŸi olup, bu süre zarfında iÅŸçi-iÅŸveren arasındaki hukuki baÄŸ sona ermediÄŸinden bildirim süresi içinde iÅŸçinin aldığı ücretler prime esas kazanca da dahil edilecektir.
2.3.6- Kasa Tazminatı;
Ä°ÅŸyerlerinde para veya kıymetli evrak ya da eÅŸya muhafazası ile görevli bulunan sigortalılara muhtemel açıkları kapatmak amacıyla iÅŸverenler tarafından ödenen kasa tazminatları, ücret niteliÄŸinde sayılamayacağından, prime esas kazançtan istisna tutulması gerekmektedir.
Ancak, kasa tazminatı niteliÄŸinde olan ödemelerin para ve kıymetli evrak veyahut eÅŸya muhafazası ile görevli bulunan sigortalıya ödenmesi gerektiÄŸinden, bu tür sorumluluÄŸu bulunmayan sigortalılara bu nitelikte bir ödemenin yapılması halinde sözkonusu ödemeler prime esas kazanca dahil edilecektir.
3- 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (b) Bendi Kapsamındaki Sigortalıların Prime Esas Kazançları:
5510 sayılı Kanunun deÄŸiÅŸik 80 inci maddesi gereÄŸince, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların aylık prime esas kazançları, 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında kalmak ÅŸartı ile kendileri tarafından beyan edilecek günlük kazancın otuz katı olacaktır. Bu sigortalılar tarafından Kuruma aylık olarak prime esas kazanç beyanında bulunulur. Sigorta primine esas kazanç sınırları dâhilinde yapılan ödemeler ödemenin ait olduÄŸu ay için beyan olarak kabul edilir. Bu ay için baÅŸkaca beyanları dikkate alınmaz. Ä°liÅŸkin olduÄŸu aya ait primini süresinde ödemeyen veya bu süre içinde yazılı beyanda bulunmayan sigortalının primleri, asgari aylık prime esas kazanç üzerinden tahakkuk ve tahsil edilir.
Ancak, iÅŸ kazasının olduÄŸu veya meslek hastalığı dolayısıyla iÅŸ göremezliÄŸin baÅŸladığı tarihte, verilecek ödenek veya baÄŸlanacak gelirin hesabına esas tutulan son aya ait prime esas kazanç beyanında bulunulmamış ise varsa son aydan bir önceki ay için prim tahakkuku yapılan prime esas kazanç, yok ise asgari prime esas kazanç üzerinden prim tahakkuku yapılır.
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılan kiÅŸi, aynı zamanda iÅŸveren ise, beyan edeceÄŸi aylık kazancı, çalıştırdığı sigortalıların prime esas günlük kazancının en yükseÄŸinin otuz katından az olamaz. Aylık prime esas kazancı, çalıştırdığı sigortalılardan günlük kazancı en yüksek olan sigortalının otuz günlük prime esas kazancından düÅŸük olduÄŸu tespit edilen sigortalıların aylık prime esas kazançları, tespit edilen kazanç düzeyine çıkartılarak aradaki prim farkı, 89 uncu madde hükümlerine göre gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle tahsil edilir.
Öte yandan, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmayı gerektirecek birden fazla durumun söz konusu olması halinde, yukarıda belirtilen esaslara göre tek beyanda bulunulur.
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalılardan tarımsal faaliyetlerde bulunanlar hariç, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalılardan, Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olarak kaydı ve tescili yapılmış olanların Kanunun 80 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazançlarını 1/10/2008 (dâhil) tarihi ilâ 31/12/2008 (dâhil) tarihi arasında beyan etmemeleri hâlinde, ödeyecekleri aylık primler beyanda bulununcaya kadar daha önce bulundukları en son gelir basamaklarına karşılık gelen tutarlar üzerinden alınır. Bu süre içinde beyanda bulunulması hâlinde; beyan ettiÄŸi prime esas kazanç üzerinden ilgili ayın prim tahakkuku yapılır, beyanda bulunulmayan ancak bu süre içinde kalan ay için ise prime esas asgari kazanç üzerinden prim tahakkuku yapılır.
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanların erken ödemeye iliÅŸkin iÅŸlemleri, anılan Kanunun 88 inci maddesinin altıncı fıkrası ve Sosyal Sigorta Ä°ÅŸlemleri YönetmeliÄŸinin 115 inci maddesi hükümlerine göre yürütülür.
4- Sadece Genel SaÄŸlık Sigortasına Tabi Olanların Prime Esas Kazançları:
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında sayılan genel saÄŸlık sigortalılarının prime esas kazançları, Kanunun 80 inci maddesine göre tespit edilir.
Ä°steÄŸe baÄŸlı sigorta kapsamındaki genel saÄŸlık sigortalılarının prime esas kazançları, Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında olmak koÅŸuluyla kendilerince belirlenir.
5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrası (c) bendinde belirtilen genel saÄŸlık sigortalarının prime esas kazançları,
a) Anılan bendin (1) numaralı alt bendi kapsamında genel saÄŸlık sigortalısı sayılmak için müracaat etmekle birlikte bu bent kapsamında sayılmayanlardan, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilen aile içindeki gelirin kiÅŸi başına düÅŸen aylık tutarı;
1) Asgari ücretin üçte birinden asgari ücrete kadar olduÄŸu tespit edilen kiÅŸiler için Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının üçte biridir.
2) Asgari ücretten asgari ücretin iki katına kadar olduÄŸu tespit edilen kiÅŸiler için Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarıdır.
3) Asgari ücretin iki katından fazla olduÄŸu tespit edilen kiÅŸiler için 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının iki katıdır.
b) 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesi birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilenler için asgari ücrettir.
Mütekabiliyet esası da dikkate alınmak ÅŸartıyla, oturma izni almış yabancı ülke vatandaÅŸlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan genel saÄŸlık sigortalısının prime esas kazancı, 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının iki katının otuz günlük tutarıdır.
4447 sayılı Kanun gereÄŸince iÅŸsizlik ödeneÄŸi ve ilgili kanunları gereÄŸince kısa çalışma ödeneÄŸinden yararlandırılan genel saÄŸlık sigortalısının prime esas kazancı, 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt sınırıdır.
4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesi kapsamında iÅŸ kaybı tazminatı alanların prime esas aylık kazançları, iÅŸ kaybı tazminatı aylık tutarıdır.
Yukarıda sayılanlar dışında kalan ve baÅŸka bir ülkede saÄŸlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaÅŸlar için prime esas kazanç, Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının iki katının otuz günlük tutarıdır.
TebliÄŸ olunur.
